- Niets wees erop dat Joost van Schie (33) de kaasboerderij van zijn ouders zou overnemen. Hij studeerde economie in Amsterdam en ging daarna aan de slag in het bedrijfsleven.
- Toch begon het drie jaar geleden te kriebelen. Nu is hij fulltime boer en maakt hij het familiebedrijf klaar voor de toekomst.
- Van Schie richt zich op regeneratieve landbouw, een duurzame benadering die mét de natuur werkt. Dat is goed voor het opbouwen van bodemleven, biodiversiteit, waterkwaliteit en CO2-opslag.
Al op zijn twaalfde was Joost van Schie ervan overtuigd dat hij de kaasboerderij van zijn ouders niet zou overnemen. Toch verlaat hij nu de Amsterdamse startup-wereld om precies dat te doen, en te gaan boeren in samenwerking met de natuur.
Als je ‘boerderij De Eenzaamheid’ invoert in Google Maps, dirigeert het navigatiesysteem je tot aan de oever van de Zuid-Hollandse Kagerplassen.
Aan de andere kant van het water staat op een klein eiland een pittoreske 19e-eeuwse boerderij die vanaf dit jaar een nieuwe richting in slaat, namelijk die van regeneratieve landbouw: een manier van werken waarbij natuurlijke processen centraal staan en die volgens experts wordt gezien als de landbouw van de toekomst.
Na een telefoontje komt Joost van Schie (33) aanvaren in een kleine sloep. In de woonkeuken van de boerderij is het gezellig en warm. Ouders Roos en Jan van Schie trekken zich na een hartelijke begroeting terug – zijn vader wat moeilijk ter been, want hij is de dag ervoor tijdens het werk van een kar gevallen.
"Dat heeft er wel toe geleid dat ik gisteren voor het eerst de koeien heb gemolken", merkt zijn zoon droogjes op.
Studie economie en werken in het bedrijfsleven
In deze woonkeuken besloot Van Schie als twaalfjarige dat het boerenleven niets voor hem was. "Ik keek uit het raam naar de koeienstal en dacht: ik zie niet voor me dat ik de rest van mijn leven met koeien ga werken. Toen keek ik over het water, naar de rest van de wereld en wist: dat is de kant waar ik op moet."
Zijn ouders zeggen: "Prima, het is jouw leven. Je bent nog jong, kijk maar wat je doet."
Van Schie gaat economie studeren in Amsterdam, om vervolgens aan de slag te gaan in het bedrijfsleven. De laatste vijf jaar werkt hij bij een startup die bedrijven helpt te innoveren.
Maar na verloop van tijd begint er "iets te borrelen", herinnert hij. "Een jaar of drie geleden vroeg ik: pa, ma, wat is het plan voor de toekomst? Zij zeiden: Wij hebben geen plan nodig, dat komt allemaal vanzelf wel."
Zijn gezicht spreekt boekdelen als hij terugdenkt aan dat gesprek. "Ik zei: Dat gaat helemáál niet vanzelf! Je moet daar wat voor doen, je moet bedenken hoe je dit bedrijf verder kunt ontwikkelen."
Regeneratieve landbouw
Vanaf dat moment duikt de econoom in de agrarische boeken, kijkt documentaires, praat met andere boeren, met bestuurders, beleidsmakers en burgers.
Tijdens die verkenningstocht komt hij in aanraking met Commonland (en de Nederlandse tak daarvan, Wij.land), een organisatie die het evenwicht tussen landbouw, natuur en mens wil herstellen aan de hand van vier soorten waarden: economische, ecologische, sociale en culturele. Van Schie: "Ik dacht meteen: dit voelt als een logisch iets."
Voor de manier van boeren die Commonland stimuleert, zijn verschillende termen in omloop, waaronder natuurinclusieve landbouw, agro-ecologie en kringlooplandbouw. Maar regeneratieve landbouw dekt wat Van Schie betreft de lading het beste.
"Het gaat mij erom dat er een stijgende lijn in zit: het opbouwen van bodemleven, biodiversiteit, waterkwaliteit en CO2-opslag", aldus de econoom. "Maar ook het betrekken van mensen bij het land, zodat ze beter gaan begrijpen hoe het werkt. Zo creëer je vanzelf die vier waarden."
Wat het verschil is met biologische landbouw? Van Schie: "Bij biologisch gaat het erom dat je een aantal dingen níét meer doet. Denk aan het gebruik van kunstmest en antibiotica. Dat soort stoffen komt dan niet in je bedrijfsmetabolisme en dat is beter voor de bodem. Bij regeneratieve landbouw is het idee dat je ook proactief kunt boeren om een beter bodemleven te creëren. Dat idee is pas sinds kort aan het doorsijpelen in de sector."
De bodem als basis
Volgens Wijnand Sukkel, senior onderzoeker agro-ecologie bij Wageningen Universiteit & Research, is wat dat betreft zelfs sprake van een "omslag in het denken", zegt hij in een telefoongesprek. "Zo’n tien jaar geleden werd de bodem nog gezien als een dood stuk straat dat je kunt beïnvloeden en sturen met kunstmest, een ploeg en gewasbeschermingsmiddelen. Dat is in de laatste jaren veranderd naar een visie waarin de bodem wordt gezien als een levend ecosysteem dat je als zodanig moet beheren."
Die verschuiving in het denken wil niet zeggen dat het in praktijk allemaal goed gaat, voegt hij eraan toe. "Maar het is een baanbrekende verandering in de manier van kijken."
Een gezonde bodem is volgens de onderzoeker dan ook essentieel. Ten eerste voor de productie zelf. "Als de kwaliteit van de bodem niet goed is – qua structuur, bodemleven of chemische samenstelling, kun je minder goed en efficiënt produceren."
Bovendien is een goede bodem de basis voor biodiversiteit: "20 tot 30 procent van al het leven op aarde zit in de bodem. Als die eenzijdig is, of uitgeput door landbouw, is ook alles wat daarbovenop leeft eenzijdig of uitgeput."
De vraag hoeveel boeren in Nederland al op een regeneratieve manier werken, is volgens de agro-ecoloog moeilijk te beantwoorden. "Met een strenge benadering waarschijnlijk maar een paar procent. Daar wil ik overigens geen enkele pionier of serieuze ondernemer mee tekort doen. Maar ik vind persoonlijk dat er nog heel veel mankeert aan de landbouw, ook bij diegenen die op bepaalde punten heel goed scoren."
Overstap naar biologische landbouw
Of er op boerderij De Eenzaamheid veel moet veranderen om richting regeneratieve landbouw te gaan? "De basis is eigenlijk al heel goed", vindt Van Schie. "Daar wil ik op voortbouwen. Daarnaast krijg ik volop de ruimte om te experimenteren."
Twintig jaar geleden maakten zijn ouders al de overstap naar biologisch. Samen met een aantal andere boeren ontwikkelden ze het kaasmerk Wilde Weide, dat inmiddels zo populair is dat het tot in de Verenigde Staten wordt verkocht.
De boerderij telt nu vijftig roodbonte koeien van het Franse ras Montbéliarde. Vijf dagen in de week wordt er kaas gemaakt, de melk van de overige twee dagen wordt geleverd aan een biologische melkfabriek. Ook recreatie en natuurbeheer maken onderdeel uit van de werkzaamheden, maar zuivel is "verreweg de grootste tak", aldus Van Schie.
Samen met zijn ouders, jongere broer en zus is hij nu een ontwerp aan het maken dat inspeelt op wat er mogelijk is op het land. Van Schie: "Ik wil weten welke dieren, planten en managementmethodes we nog meer kunnen toepassen om de bodem, biodiversiteit, waterkwaliteit en CO2-opslag verder te stimuleren – en tegelijk winstgevend te zijn."
Holistisch grazen
Met hulp van Wij.land en het waterschap heeft hij een team van experts samengesteld, met onder meer een landschapsarchitect, iemand van het waterschap en een ecosysteem-ontwerper. Die laatste helpt bijvoorbeeld met het uitvoeren van experimenten zoals 'holistisch grazen': een strategie om koeien te laten rondlopen en grazen op een manier die de bodem gezonder maakt.
"Voor het gras is het het beste als het tot een bepaalde hoogte wordt afgegeten", legt Van Schie uit. "Als de koeien dan doorlopen en het gras met rust laten, groeit het sneller. En daardoor groeien ook de wortels onder de grond. Dat zorgt er weer voor dat het bodemleven wordt gestimuleerd, want op het moment dat het gras wordt gegeten, valt ook de wortel eraf. En daardoor belanden er mineralen in de bodem."
Zo zijn er tal van andere manieren waarop dieren de levenscyclus van een plant verbeteren, vertelt hij enthousiast: "Er zijn prachtige circulaire systemen waar we nog veel meer mee kunnen. Althans, dat denk ik, als naïeve econoom. Ik wil bijvoorbeeld kippen achter de koeien aan laten lopen. Die verspreiden de mest door het weiland en pikken in de grond, wat goed is voor de bodem. Ik vind het een avontuur om uit te zoeken hoe dat werkt."
Coaching aan de keukentafel
Niet alleen op het gebied van innovatieve bedrijfsvoering komt de werkervaring van de jonge econoom van pas. Ook met coaching-sessies die hij kent vanuit zijn vorige baan, hielp hij zijn familie om belangrijke stappen te zetten.
Twee jaar geleden plande Van Schie voor zijn ouders, broertje, zusje en hemzelf een bijeenkomst om uit te zoeken hoe ieder gezinslid de toekomst voor zich zag. Daaruit bleek dat zijn vader vooral het kaasbedrijf wilde veiligstellen. Zijn moeder, broer en zus hadden allerlei andere ideeën, van verbinding van stad en platteland tot nieuwe farming-systemen en workshops.
Hij schakelt een coach in om de verschillende visies tot een geheel te maken. Van Schie: "Mijn moeder gaf toen aan dat ze er klaar voor was om een verandering in gang te zetten. Mijn vader had hetzelfde, maar vond ook dat er niet te veel druk op moest liggen. Hij zei: Als er geen toekomst in zit, kunnen we het altijd nog verkopen. Toen ging ik ongeveer door het dak hier. Ik zei: We gaan verdomme helemaal niks verkopen. Wij zitten hier met zijn vijven aan tafel en wij gaan hier vorm aan geven. Toen merkte ik bij mezelf: dit is wel serieus. Niet veel later heb ik me ingeschreven voor de Boerenversneller [een innovatietraject voor boeren, red.]."
Ondanks de vele vorderingen die hij de afgelopen jaren heeft gemaakt, heeft de jonge boer het gevoel dat hij nog "helemaal aan het begin" staat. "Als we met het ontwerp bezig zijn, denk ik regelmatig: hoe ga ik hier overzicht over houden, terwijl de schoorsteen ondertussen blijft roken? Gelukkig is mijn vader daar heel goed in."
Toch blijft het spannend hoe dat straks gaat als die kippen achter de koeien aan gaan. "In theorie kan het allemaal, maar in de praktijk moet nog maar blijken of het gaat werken", zegt Van Schie. "Er zal een hoop misgaan, maar er zullen ook een paar dingen lukken. Ik ben benieuwd welke dingen dat zijn."
Auteur: Maaike Baan
Dit is een artikel van Sublime’s Nieuws van de Vooruitgang. Dagelijks brengen Business Insider en Sublime Ondernemers van de Vooruitgang, een bulletin over bedrijven en innovaties die de wereld vooruit helpen.